Uitgave 117 (november 2008)
Heel bijzonder dit keer.
Een Themanummer onder de titel "Het kan niet altijd Kermis zijn" met de ondertitel : "Schetsen van de geschiedenis van de Hattemse kermis tot begin twintigste eeuw".
Een speciaal gevormde werkgroep, "De Kermisklanten", heeft het door mevrouw Leida Koridon opgezette onderzoek over de Hattemse kermis uit het archief gelicht. Mevrouw Koridon heeft door persoonlijke omstandigheden het onderzoek niet af kunnen maken. De werkgroep heeft aan de hand van haar studies het themanummer gerealiseerd.
Inhoud
Voorwoord
Mevrouw Leida Koridon geeft in een kort voorwoord de aftrap.
Inleiding
Namens de Werkgroep "De Kermisklanten" verzorgt mevrouw Antje Scheper de inleiding. Zij vertelt kort de opzet, uitwerking en problematiek van het thema kermis.
Kerkwijding - kermis, J. van Veghel.
In dit hoofdstuk vindt u allerlei informatie over de oorsprong van de kermis, zoals die verbonden is aan de kerkwijdingen in vroege eeuwen. Het instituut kerkwijding krijgt u duidelijk gemaakt. De kerkmis en de jaarmarkten komen aan de orde. De begrippen Marktvrede en Marktgeleide krijgen aandacht. De schrijver kan het eigenlijk niet uitstaan, dat hij noch het bouwjaar van de Grote of Andreaskerk , noch de naam van de bisschop uit die tijd heeft kunnen achterhalen. Deze bijdrage eindigt met een aan de "Heilige Losbol"gewijde pagina. Veel illustraties verluchten het verhaal.
Markten in Hattem, R. Seegers.
Hessenwegen, Kermis en economie, Jaarmarkt, Beestenmarkt, Nachtwakers en dienders, Kermis in de Franse tijd, dat alles brengt de heer Seegers op prettig wisselende wijze onder de aandacht. Echt lektuur om eens even voor te gaan zitten. De talrijke plaatjes zijn nadere beschouwing waard.
Een mooie tekening van René Kinket vormt de overgang naar de volgende bijdrage.
Enkele veldwachters, N. van der Knokke
De heer Van der Knokke laat enkele dienders de revue passeren met bijbehorende gegevens.
Van speellieden tot Gigengack, Wat was er op de kermis te doen ? Antje Scheper
Termen als Boerenkermis, Trompers van Zwoll, Filistijnen, Quacken, Ronsebons zullen u nieuwsgierig maken. Lees maar eens en veel wordt duidelijk. De mallemolen, het koekhappen, de poppenkasten, de guckkasten ( kijkkasten), alles komt langs. Mevrouw Scheper verwerkt een interview, dat mevrouw Leida Koridon in 1984 afnam van de in 1986 op 81-jarige leeftijd overleden mevrouw Van Es - Mulder, in dit onderdeel. Mevrouw Van Es put uit haar herinnering en brengt zo oude tijden tot leven. Dit hoofdstuk eindigt met een beschrijving van de kermisfamilie Gigengack. Met de nazaten daarvan heeft mevrouw Leida Koridon een uitgebreide correspondentie gevoerd. Dat is terug te vinden in de archiefstukken van Heemkunde Hattem.
Carrousel van Vinke, Antje Scheper
Het verhaal van een man, van oorsprong Friese Hattemer C.W.S. (Simon) Vinke, die in circa zevenentwintig jaar een stoomcarrousel in miniatuur nabouwde. Dit kermismonument heeft in Hattem geen plekje kunnen vinden, maar is opgenomen in het kermismuseum te Steenwijk.
Onordentelijkheden, violaties en schendingen, J. Boersema
Deze woorden roepen de minder gunstige kermisbeelden al op, waarover deze bijdrage gaat. Overheidstoezicht, vechtpartijen en processen, leuk om te lezen. Tekenaar Dick Baauw laat beeldend zien hoe je iemand "op gluipende wijze" een mes op de keel kunt zetten. Het zijn allemaal bij volksfeesten voorkomende gebeurtenissen.
Kermislied uit 1885
Naast een fraaie tekening van een kermissfeertje van René Kinket een intermezzo met een passend ( of misschien liever : ondeugend) lied.
De dysenterie-epidemie in de "hete" maand augustus van 1901, Antje Scheper
De ziekte, die veelal als stoorzender bij te houden kermisfeesten fungeerde, krijgt terecht uitgebreid aandacht in dit hoofdstuk. "Het volk" liet zich niet de kaas van het brood eten als het op de viering van "zijn" kermis aankwam. De gemeenteraad hield daar ernstig rekening mee.
Karmeslied van Jan van Riemsdijk en Kermis is maar eens in 't jaar
Weer een leuke onderbreking van het proza met een paar veelzeggende liederen over de kermis.
Sociale aspect van een volksfestijn, R. Seegers
Onder dit motto belicht de heer Seegers een aantal sociale kanten van de kermis. Onordelijkheden, bestrijding van drankmisbruik door de overheid, kermiskinderen en overtredingen krijgen een plaats.
Kermis en politiek is ook een aandachtspunt
Laat het u smaken ! Eten en drinken op en om de kermis, Antje Scheper.
Eten en drinken op de kermis, thuis en in herbergen en kroegen, het was een tijd van feest en uitspattingen en daar hoorde niet alleen lékker, vooral véél eten en drinken bij. Bierbrouwerijen, Haerlemer byer, gildebroeders, brandewijn, stokvis en nog veel meer. Weer met de bekende leuke illustraties. Koekvrijers en -vrijsters, u kunt ervan lezen, zoals ook over de suikerstelen.
De laatste nachtwachten in Hattem, N. van der Knokke
De schrijver ontrukt nog enkele personen aan het vergeetboek, nu de nachtwachten.
Afschaffen die kermis?, J. Boersema
In het slothoofdstuk verzamelt de heer Boersema de archiefstukken van mevrouw Koridon, die leiden tot de uiteindelijke afschaffing van de kermis in 1919. De kerken hebben zich verzet, de gemeenteraad is in de 19e eeuw vrij statisch met aandacht voor het commerciële aspect, de burgerij is boven het gewone volk verheven, het is een arme tijd. Maar een groot deel van de bevolking wil z'n jaarlijkse festijn niet verloren laten gaan.Tenslotte : Het bovenstaande hoopt uw belangstelling voor deze editie van ons blad te wekken. Neem en lees !
Medewerkers
U kunt onder dit kopje nog informatie opduiken over de "kermisklanten", alle tezamen genomen een veelkleurig, maar levendig gezelschap !
Bronnen
Een overzicht van de voor dit themanummer gebruikt materiaal.
De laatste pagina bestaat uit de weergave van de Verenigingsgegevens en Colofon. Onze adverteerders zorgen ook weer voor de gebruikelijke vulling van onze nieuwste editie.
Dit themanummer, editie 117 van ons blad, is te koop voor € 6,-- bij de Bruna en bij de penningmeester van de vereniging, de heer D. Eikelboom, telefoon 038-4441764. Onze leden krijgen onze publicaties thuisbezorgd als onderdeel van de contributie
